Spastyczność – to zaburzenie ruchowe, objawiające się wzmożonym napięciem mięśniowym lub sztywnością mięśni. Jest to niezwykle skomplikowane zjawisko fizjologiczne, które w zależności od przyczyny, czasu trwania i rodzaju schorzenia, może przybierać różne postaci.

Jest to niezwykle skomplikowane zjawisko fizjologiczne, które w zależności od przyczyny, czasu trwania i rodzaju schorzenia, może przybierać różne postaci. Zgodnie z definicją patofizjologiczną spastyczność charakteryzuje się jest wzrostem szybkości w odruchach rozciągania mięśnia oraz przesadnym odruchem ścięgnistym, spowodowanym nadpobudliwością odruchu miotatycznego (czyli odruchu rozciągania) i jest jednym z elementów syndromu górnego neuronu ruchowego.
W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że spastyczność to stan nadmiernego napięcia mięśni związany z ich nieprawidłową reakcją na bodźce. Prowadzi do przykurczów i osłabienia mięśni, a w konsekwencji do ograniczenia ruchów. Występuje przy różnego rodzaju schorzeniach Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN).

Cechy kliniczne spastyczności obejmują m.in.:

niedowład, nadmierną sztywność, klonusy (tj. gwałtowne skurcze mięśni, np. stopotrząs) oraz zmiany w obrębie samych mięśni - np. ich zanik, zwłóknienie czy przykurcz.

Przyczyny spastyczności

Przyczyną spastyczności może być uszkodzenie części mózgu i rdzenia kręgowego, które są odpowiedzialne za odruchy warunkowe, przy czym obraz kliniczny schorzenia w mniejszym stopniu zależy od charakteru i przyczyny uszkodzenia, a w znacznie większym stopniu od jego lokalizacji i rozległości. Spastyczność u dorosłych może być wywołana przez: udar, pourazowe uszkodzenie mózgu lub rdzenia kręgowego oraz stwardnienie rozsiane. U dzieci najczęstszą przyczyną jest mózgowe porażenie dziecięce.

Rodzaje spastyczności

Wyróżniamy kilka stopni spastyczności, od postaci łagodnej do silnej, związanej ze sztywnością mięśni oraz bolesnymi skurczami ze znacznym upośledzeniem funkcji motorycznych. Spastyczność niewielkiego stopnia, choć z całą pewnością jest przykrą dolegliwością, nie musi powodować większych problemów w codziennym funkcjonowaniu. Jednak w zdecydowanej większości przypadków, poza dyskomfortem, spastyczność przynosi liczne utrudnienia w życiu codziennym i powoduje zaburzenia interakcji społecznych. Utrudnienia ruchu i kontroli mięśni sprawiają, że chory nie możne samodzielnie wykonywać prostych codziennych czynności, związanych np. z higieną osobistą czy przyjmowaniem pożywienia. Napięcie mięśniowe utrudnia lub uniemożliwia chodzenie a niekiedy nawet siedzenie. Niejednokrotnie spastyczności towarzyszy ból, który potęguje niemoc osoby dotkniętej schorzeniem.

Szczególnym przykładem tego rodzaju zaburzeń ruchowych jest spastyczność występująca u dzieci. Może być ona spowodowana, podobnie jak w przypadku dorosłych, uszkodzeniem części mózgu i rdzenia kręgowego. Najczęstszą przyczyną jest mózgowe porażenie dziecięce (MPD), będące skutkiem powikłań okołoporodowych. Częściej wynika ono z nieprawidłowości w czasie ciąży niż podczas porodu, niekiedy ma też podłoże genetyczne. Spastyczność występuje u ok. 70-80% dzieci z porażeniem mózgowym. Objawy kliniczne są analogiczne do występujących u osób dorosłych i obejmują: sztywność; skurcze mięśni (w tym także skurcze gwałtowne) przykurcze dynamiczne i przetrwałe a także ból. Ponadto objawem towarzyszącym niekiedy spastyczności u dzieci z MPD jest upośledzenie.